Αν ζητούσαμε σήμερα από ένα μαθητή Λυκείου να περιγράψει σε μια έκθεση τις παθογένειες του εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες του τις βαθμίδες λογικά θα έγραφε κάτι όπως «το εκπαιδευτικό σύστημα στις μέρες μας έχει χάσει τον ουσιαστικό του ρόλο επειδή καλεί τους μαθητές να παπαγαλίσουν γνώσεις». Και μάλλον θα είχε δίκιο. Και σίγουρα θα είχε πολλά να γράψει.
Την απάντηση αυτή έρχεται να δικαιώσει η έρευνα της ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, που αναφέρει ότι ένα ιδιαίτερα σοβαρό ποσοστό μαθητών στην Ελλάδα κινδυνεύει να αποφοιτήσει από το Λύκειο σε κατάσταση λειτουργικού αναλφαβητισμού, εντοπίζοντας το πρόβλημα όχι μόνο στο λύκειο, αλλά στο σύνολο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Πρέπει πλέον να μιλήσουμε χωρίς περιστροφές: το σχολείο υπάρχει ώστε να δώσει, με τις γνώσεις που προσφέρει, τις βάσεις που θα χρειαστούν οι μαθητές αργότερα μπαίνοντας αρχικά στο Πανεπιστήμιο και μετά στο στίβο της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας. Οι απαιτήσεις αυτές μεταβάλλονται καθημερινά και το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να προσαρμοστεί σ’ αυτές τις αλλαγές.
Η κοινωνία και οι επιχειρήσεις που υπάρχουν αλλά κι αυτές που θα δημιουργηθούν στο μέλλον, ανοίγοντας νέες θέσεις εργασίας, όπως έχουν ήδη δρομολογήσει η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, χρειάζονται ανθρώπους με πλήρη και ισχυρή κατάρτιση. Και αυτό είναι δουλειά των πανεπιστημίων. Οι φοιτητές λοιπόν χρειάζονται σχολές που να λειτουργούν σ’ αυτό το μήκος κύματος.
Τόσο στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όσο και στην τριτοβάθμια, κομβικό ρόλο πλέον διαδραματίζουν οι ψηφιακές δεξιότητες, πώς δηλαδή οι γνώσεις, οι τεχνικές και η επαγγελματική κατάρτιση θα ενταχθούν στα δεδομένα και τις ανάγκες που επιβάλλει η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση.
Με απλά λόγια: δεν χρειαζόμαστε σχολεία προσανατολισμένα στο χθες, αλλά στο μέλλον. Δεν έχουμε ανάγκη από άλλες σχολές που δημιουργούν άνεργους πτυχιούχους, δίνοντας πτυχία χωρίς αντίκρισμα και στερούμενα επαγγελματικών δικαιωμάτων. Αντίθετα, χρειαζόμαστε σχολές που θα παράγουν ουσιαστικό ακαδημαϊκό και επιστημονικό έργο, εφοδιάζοντας τους φοιτητές με τα προσόντα που θα τους ζητηθούν σε νέες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Developers, digital analysts, graphic designers, για καμία από αυτές τις ειδικότητες δεν μπορείς να αποκτήσεις πιστοποίηση από δημόσιο πανεπιστήμιο, παρά μόνο από ΙΕΚ.
Είτε αυτές οι θέσεις εργασίας αφορούν τεχνολογία αιχμής, είτε τον πρωτογενή τομέα παραγωγής, οι άνθρωποι που θα τις στελεχώσουν θα χρειαστούν νέα εφόδια για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της δουλειάς. Η ανάγκη για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων αυτών γίνεται όλο και πιο επιτακτική και θα οδηγήσει τους ανθρώπους που θα εργαστούν σ’ αυτές τις δουλειές σε πλεονεκτική θέση, τόσο λειτουργικά όσο και μισθολογικά.
Φυσικά, δεν πρέπει να αφήνουμε έξω από την εκπαιδευτική εξίσωση την τεχνική εκπαίδευση, η οποία μπορεί, αν επιτέλους αξιοποιηθεί σωστά, να δημιουργήσει τεράστιες ευκαιρίες για καινοτομία και πρόοδο στη βάση της ελληνικής οικονομίας. Σε μια χώρα όπως η δική μας ποτέ δεν μπορείς να έχεις αρκετά έμπειρα χέρια και καταρτισμένα μυαλά για να ασχοληθούν με τους ανεξάντλητους πόρους της.
Με τον τρόπο αυτό θα λειτουργήσει αποτελεσματικά και προς όφελος της εγχώριας οικονομίας ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης. Στρέφοντας τους νέους ανθρώπους στα αναπτυσσόμενα επαγγέλματα και δίνοντάς τους τα επαγγελματικά, αλλά και τα τεχνολογικά εφόδια για να εξελίξουν τα λεγόμενα «παραδοσιακά» επαγγέλματα, αυξάνουμε την προσφορά σε καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό. Σε συνδυασμό με την προσέλκυση νέων επενδύσεων, θα παρακινήσουμε έτσι την αγορά να δημιουργήσει νέες και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, εκτινάσσοντας την παραγωγικότητα και την πραγματική οικονομία.
Όλα αυτά δεν είναι εύκολα – αντίθετα αποτελούν ένα μεγάλο στοίχημα, το οποίο όμως μπορεί και πρέπει να κερδηθεί. Και αυτό θα γίνει με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, καθαρές κουβέντες και μέριμνα να μην αφήσουμε κανέναν πίσω. Οι πολίτες με την ψήφο τους έδειξαν ότι κατανοούν πως το μέλλον δεν μπορεί να περιμένει. Είναι η στιγμή να κερδίσουμε αυτό το μέλλον, χωρίς εκπτώσεις και χωρίς φόβο.